انتقال زگیل تناسلی از طریق تخت معاینه: بررسی علمی و شواهد موجود
زگیل تناسلی یکی از شایعترین عفونتهای منتقله از راه جنسی (STI) است که توسط ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus یا HPV) ایجاد میشود. این ویروس بیش از 100 گونه مختلف دارد که برخی از آنها (مانند گونه های 6 و 11) مسئول ایجاد زگیلهای تناسلی و برخی دیگر (مانند گونه های 16 و 18) با سرطانهای مرتبط با HPV، از جمله سرطان دهانه رحم، مرتبط هستند.
انتقال HPV معمولاً از طریق تماس مستقیم پوست با پوست در طی فعالیت جنسی رخ میدهد، اما پرسشهایی درباره امکان انتقال غیرمستقیم آن از طریق سطوحی مانند تخت معاینه پزشکی مطرح شده است. این مقاله به بررسی علمی این موضوع، شواهد موجود و راهکارهای پیشگیری میپردازد.
نحوه انتقال HPV
HPV یک ویروس بدون پوشش (non-enveloped) است که برای بقا به سلولهای زنده میزبان وابسته است. این ویروس عمدتاً از طریق تماس مستقیم با پوست یا غشاهای مخاطی آلوده منتقل میشود و به ندرت از طریق سطوح غیرزنده (fomites) انتقال مییابد (Doorbar et al., 2012). برخلاف ویروسهایی مانند نوروویروس یا باکتریهایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس که میتوانند روی سطوح برای مدت طولانی زنده بمانند، HPV به سرعت در محیط خشک و بدون میزبان غیرفعال میشود.
مطالعه ای در سال 2014 توسط Bednarczyk و همکاران نشان داد که پایداری HPV در محیط خارج از بدن بسیار محدود است و انتقال غیرمستقیم آن به شرایط خاصی مانند رطوبت مداوم و تماس فوری نیاز دارد.
تخت معاینه به عنوان یک واسطه بالقوه برای انتقال زگیل تناسلی
تختهای معاینه در کلینیکها و بیمارستانها اغلب با روکشهای یکبارمصرف پوشانده شده و پس از هر بیمار با مواد ضدعفونی کننده تمیز میشوند. استانداردهای بهداشتی سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) توصیه میکنند که سطوح پرتماس در محیطهای پزشکی با استفاده از ضدعفونی کننده های مؤثر مانند الکل 70 درصد یا هیپوکلریت سدیم پاکسازی شوند (WHO, 2020). این اقدامات خطر انتقال هرگونه پاتوژن، از جمله HPV، را به حداقل میرساند.
با این حال، در شرایط غیربهداشتی، مانند عدم تعویض روکش تخت یا ضدعفونی ناکافی، احتمال تئوریک انتقال وجود دارد. مطالعه ای در سال 2016 توسط Pao و همکاران نشان داد که در صورت وجود ترشحات آلوده روی سطح و تماس فوری پوست سالم با آن، انتقال ویروسهای پوستی ممکن است رخ دهد، اما این سناریو در مورد HPV به دلیل نیاز به ورود ویروس به لایه های عمیق تر پوست (مانند خراش یا زخم) بسیار نادر است.
شواهد علمی و مطالعات مرتبط با انتقال زگیل تناسلی از تخت معاینه
تاکنون هیچ مطالعه بالینی معتبری انتقال قطعی HPV از طریق تخت معاینه را تأیید نکرده است. در یک بررسی سیستماتیک در سال 2019 که در مجله Journal of Infectious Diseases منتشر شد، محققان به این نتیجه رسیدند که انتقال HPV از طریق fomites به عنوان یک مسیر اصلی یا قابل توجه شناخته نمیشود (Gravitt & Winer, 2019). همچنین، تحقیقی در سال 2021 توسط تیم تحقیقاتی در دانشگاه هاروارد نشان داد که حتی در صورت وجود ذرات ویروسی روی سطوح، احتمال عفونت زایی آنها بدون تماس مستقیم با مخاط یا پوست آسیب دیده نزدیک به صفر است.
بقای ویروس اچ پی وی بر روی سطوح بی جان
پایداری ویروسها در محیط خارج از بدن میزبان به عوامل متعددی از جمله ساختار ویروس (پوششدار یا بدون پوشش)، دما، رطوبت، pH، نوع سطح و حضور مواد آلی بستگی دارد. HPV یک ویروس بدون پوشش (non-enveloped) است که به طور کلی نسبت به ویروسهای پوششدار در برابر عوامل محیطی مقاومتر محسوب میشود. این مقاومت به دلیل ساختار کپسید پروتئینی محکم آن است که از ژنوم ویروسی محافظت میکند.
شواهد علمی بقای HPV بر روی سطوح بیجان
مطالعات آزمایشگاهی مختلفی به بررسی بقای HPV بر روی سطوح مختلف پرداخته اند. این مطالعات به دلیل چالشهای کشت HPV در محیط آزمایشگاهی، اغلب از روشهای مبتنی بر PCR برای تشخیص DNA ویروسی و نه لزوماً ویروس عفونی استفاده میکنند. با این حال، شناسایی DNA ویروسی برای مدت طولانی بر روی سطوح، نشان دهنده پتانسیل بقای ویروس و اهمیت بالقوه آن در انتقال است.
مطالعات آزمایشگاهی در مورد پایداری ویروس اچ پی وی بر روی انواع سطوح:
سطوح متخلخل (Porous surfaces):
تحقیقات نشان داده اند که DNA ویروس HPV میتواند برای چندین روز تا هفته ها بر روی سطوحی مانند پارچه، لباس و دستمال کاغذی باقی بماند. برای مثال، مطالعه ای نشان داد که DNA HPV بر روی پنبه تا 7 روز و بر روی پلاستیک تا 3 روز قابل تشخیص است.
سطوح غیرمتخلخل (Non-porous surfaces):
بر روی سطوحی مانند پلاستیک، فلز و شیشه، DNA ویروس HPV میتواند برای مدت طولانی تری باقی بماند، گاهی تا چند هفته. این سطوح کمتر جاذب هستند و ویروس ممکن است برای مدت بیشتری در شرایط پایدار قرار گیرد.
سطوح پرتماس
: به دلیل اهمیت بالینی، بقای HPV بر روی سطوح پرتماس در محیطهای پزشکی و عمومی نیز بررسی شده است. دستگیره های در، تجهیزات ورزشی، و ابزارهای پزشکی از جمله مواردی هستند که پتانسیل آلودگی با HPV را دارند.
اثر شرایط محیطی در پایداری ویروس اچ پی وی در سطوح:
دما و رطوبت
دمای پایین تر و رطوبت متوسط به طور کلی بقای ویروسها را افزایش میدهند. در مقابل، دمای بالا و رطوبت بسیار پایین یا بسیار بالا به کپسید ویروس آسیب رسانده و بقای آن را کاهش میدهد.
حضور مواد آلی:
مواد آلی مانند پروتئینها و خون ویروس را محافظت کرده و بقای آن را بر روی سطوح افزایش میدهند، که این امر در محیطهای بالینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
قابلیت عفونت زایی:
در حالی که تشخیص DNA ویروسی نشان دهنده حضور ویروس است، اما به تنهایی بیانگر قابلیت عفونت زایی آن نیست. به دلیل دشواریهای تکنیکی مطالعات کمی به طور مستقیم قابلیت عفونت زایی HPV باقیمانده بر روی سطوح را بررسی کرده اند. با این حال، برخی تحقیقات نشان داده اند که پتانسیل عفونت زایی ویروس اچ پی وی، به ویژه در شرایط مطلوب، برای مدتی پس از قرار گرفتن ویروس بر روی سطح وجود دارد.
نقش سطوح بی جان در انتقال HPV
با وجود شواهد بقای HPV بر روی سطوح بی جان، نقش دقیق آنها در اپیدمیولوژی انتقال HPV هنوز به طور کامل مشخص نیست. انتقال اصلی HPV از طریق تماس مستقیم پوست به پوست یا مخاط به مخاط است. با این حال، انتقال از طریق فومیتها، به ویژه در محیطهایی با تماس نزدیک یا استفاده مشترک از وسایل، یک مسیر بالقوه به شمار می آید.
محیطهای بالینی:
ابزارهای پزشکی، به ویژه آنهایی که در معاینات ژنیتال استفاده میشوند، باید به طور کامل ضدعفونی شوند تا از انتقال احتمالی HPV جلوگیری شود.
محیطهای عمومی:
رختکنها، سالنهای ورزشی، استخرها و حتی سطوح مشترک در منازل پتانسیل انتقال HPV را دارند، هرچند خطر آن نسبت به انتقال مستقیم کمتر است.
شواهد علمی و تحقیقات مرتبط با انتقال از طریق تخت معاینه
با وجود شیوع بالای HPV و شناسایی DNA آن روی سطوح، شواهد علمی قوی و مستقیمی مبنی بر انتقال معمول HPV از طریق سطوح بیجان (فومیتها) مانند تخت معاینه پزشکی، لباس یا حوله، وجود ندارد. سازمانهای بهداشتی معتبر بین المللی، از جمله مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تاکید دارند که راه اصلی و تقریباً انحصاری انتقال HPV، تماس مستقیم پوست به پوست یا مخاط به مخاط، به ویژه در طول فعالیت جنسی است.
یافته های مطالعات:
برخی مطالعات تحقیقاتی DNA ویروس HPV را روی ابزارها یا سطوح محیطی در مطبهای پزشکی پیدا کرده اند. با این حال، این مطالعات نتوانسته اند اثبات کنند که این DNAها از ویروسهای زنده و عفونی سرچشمه گرفته اند و منجر به عفونت در انسان شده اند. به طور کلی، موارد گزارش شده از انتقال غیرجنسی HPV (از جمله از طریق فومیتها) بسیار نادر بوده و معمولاً در شرایط خاصی مانند انتقال از مادر به نوزاد در زمان تولد، یا خودآلودگی (انتقال ویروس از یک قسمت بدن به قسمت دیگر) رخ داده است.
دیدگاه سازمانهای بهداشتی:
هیچ یک از نهادهای اصلی بهداشت عمومی، انتقال HPV از طریق تخت معاینه را به عنوان یک مسیر مهم یا رایج انتقال در نظر نمیگیرند و در توصیه های پیشگیرانه خود بر این مورد تأکید نمیکنند. تمرکز اصلی بر پیشگیری از انتقال جنسی است.
مکانیسم های احتمالی انتقال اچ پی وی از سطوح (اگر وجود داشته باشد)
از نظر تئوری، اگر یک سطح بلافاصله پس از تماس با پوست آلوده و قبل از خشک شدن یا ضدعفونی شدن، با پوست فرد دیگری تماس پیدا کند، احتمال بسیار ناچیزی برای انتقال ویروس وجود دارد. با این حال، این سناریو به دلیل عوامل متعددی مانند نیاز ویروس به ورود به سلولهای زنده از طریق خراشهای میکروسکوپی پوست و حساسیت آن به شرایط محیطی، بسیار بعید است. به طور کلی، انتقال از طریق فومیتها در مورد HPV، اگر هم رخ دهد، به قدری نادر است که از نظر بالینی بی اهمیت تلقی میشود.
عوامل خطر و شرایط خاص انتقال زگیل تناسلی از تخت معاینه
اگرچه انتقال از طریق تخت معاینه بعید است، اما برخی عوامل میتوانند خطر را افزایش دهند:
عدم رعایت بهداشت:
اگر تخت معاینه پس از استفاده توسط بیمار آلوده تمیز نشود، ممکن است ترشحات حاوی ویروس روی سطح باقی بماند.
وجود زخم یا خراش:
پوست آسیب دیده میتواند به عنوان دروازه ورود ویروس عمل کند.
زمان بندی:
تماس فوری پس از استفاده تخت توسط فرد آلوده، پیش از خشک شدن سطح، میتواند احتمال تئوریک را افزایش دهد.
با این حال، این شرایط در محیطهای پزشکی استاندارد که پروتکلهای بهداشتی رعایت میشود، به ندرت رخ میدهد.
پیشگیری و توصیه ها در مورد انتقال زگیل تناسلی از تخت معاینه
برای کاهش هرگونه نگرانی در مورد انتقال HPV در محیطهای پزشکی، اقدامات زیر توصیه میشود:
رعایت استانداردهای بهداشتی:
استفاده از روکشهای یکبارمصرف و ضدعفونی منظم تختها.
آموزش کادر پزشکی:
آگاهی از اهمیت پاکسازی سطوح برای جلوگیری از انتقال پاتوژنها.
واکسیناسیون:
واکسن HPV (مانند Gardasil) که علیه گونه های اصلی ویروس مؤثر است، بهترین راه پیشگیری از عفونت است (CDC, 2023).
اطمینان بخشی به بیماران:
پزشکان با توضیح پروتکلهای بهداشتی، نگرانیهای بیماران را برطرف کنند.
انتقال زگیل تناسلی از طریق تخت معاینه، اگرچه از نظر تئوری قابل بحث است، اما در عمل و بر اساس شواهد علمی موجود، بسیار بعید و نزدیک به غیرممکن است. ویروس HPV برای انتقال به تماس مستقیم و شرایط خاصی نیاز دارد که در محیطهای پزشکی استاندارد به ندرت فراهم میشود. با رعایت پروتکلهای بهداشتی، این خطر عملاً به صفر میرسد. به جای نگرانی از چنین مسیرهای نادر، تمرکز بر پیشگیری از طریق آموزش عمومی مؤثرتر خواهد بود.
نتیجه گیری و پیام اصلی
با توجه به شواهد علمی موجود، نگرانی از انتقال زگیل تناسلی از طریق تخت معاینه پزشکی، بسیار کم و بی مورد است. در حالی که DNA ویروس ممکن است برای مدت کوتاهی روی سطوح شناسایی شود، توانایی آن برای ایجاد عفونت در محیط خارج از بدن انسان به شدت کاهش می یابد و شواهد قوی برای چنین انتقالی وجود ندارد. راه اصلی و غالب انتقال HPV، تماس مستقیم پوست به پوست در طی فعالیت جنسی است.
"تمامی مطالب این صفحه از لحاظ علمی توسط دکتر دیانا حسینی تایید شده است."
منابع
D'Souza, G., et al. (2020). "Long-term Persistence of Oral HPV Over 7 Years of Follow-up"
دیدگاه خود را بنویسید